Yeşil Sol Parti’nin İstanbul Milletvekili adayı Sırrı Süreyya Lider, seçime ait konuştu. Başkan, “Parlamento aritmetiği o denli gösteriyor ki kilit bir güç olacağız. Biz bu kilit gücü biz pazarlık ögesi olarak da yapmayacağız. Bir yaptırım aracı olarak da kullanmayacağız. Biz bunu ülkenin demokratik dönüşümü için bir payanda yapmaya hazır bir vaziyette bekleyeceğiz” dedi.
İmralı Heyeti’nde yer alan Sırrı Süreyya Önder, 2023 seçimleri, iktidarın ve muhalefetin izlediği politikayı, Yeşil Sol Parti’nin Kürt sıkıntısının tahlili ve demokratik dönüşümdeki rolüne dair Mezopotamya Haber Ajansı’nın sorularını yanıtladı.
Memleket seçimlere gidiyor, 25 gün üzere az bir mühlet kaldı. Nasıl bir sürece giriliyor?
İlk sefer toplumsal güçler, kurumlar, sınıflar, yapılar, çevreler bugüne kadar devletin güttüğü paradigmanın dışında bir hizalanma arayışı içindeler. Bugün dünyanın geldiği nokta itibariyle bugüne kadar gelinen paradigmayla bundan sonrasını yürütebilmek muktedirler açısından imkansızlaşmış durumda. Bunu bir gerçeklik olarak tespit etmemiz gerekiyor. Lakin bunu tespit ettikten sonra pekala yol ne? İkinci yüzyılı nasıl yaşayacağız sorusu orta yerde hayati bir formda duruyor olacak. Buna da bir tahlil bazlı yaklaşma usulünü tercih edebiliriz. İki; bu türlü bugüne kadar getirdiğimiz üzere gidebileceğini düşünebiliriz. İşte bugüne kadar getirdiğimiz üzere götürebiliriz diyenlerin hem kendileri açısından ağır bir yanılgı olacak. Haydi o kıymetli değil, oturup onların yanılgısına yanacak halimiz yok lakin ülkemiz açısından, ortak geleceğimiz açısından artık toplumsal maliyetler üretecek kaygımız de budur. Bir yüz yılı daha ıskalamamak, bu seçimde tam bu türlü bir kavşakta hayati bir değerdedir. Aşağı üst her seçimde buna benzeri değerlendirmeler yapılıyor. Bu seçim çok kıymetli bir seçim olduğu söylenir lakin bu seçim hakikaten bugüne kadar olmadık bir halde kıymetli bir seçim.
Buna birçok farklı açıdan yaklaşmak mümkün. Yani yalnızca kıymeti bir kavşakta olmamız ve burada kullanacağımız tercih sorunuyla hudutlu değil. Birinci kere toplumsal güçler, kurumlar, sınıflar, yapılar, çevreler bugüne kadar devletin güttüğü paradigmanın dışında bir hizalanma arayışı içindeler. Umutvar olmak için tahminen çok erken lakin bunda da Kürt siyasi hareketinin bugüne kadar özveriyle yürüttüğü gayretin ödediği bedellerin değerli bir hissesi var. Münasebetiyle bir öbür istikametiyle de bu açıdan kıymetli. O manada hepimiz alanlara indik, bunu anlatmaya, bunu yaygınlaştırmaya ve mümkün olan en olumlu sonucu almaya çalışıyoruz.
Sırrı Süreyya Başkan, kendi tabiriyle bütün hayatı siyasetle geçti. 2018’den sonra sanatla ilgilendiniz. Fakat böylesi değerli bir seçimde siz de adaysınız, seçmenle buluşuyorsunuz. Nasıl bir hava var, toplumun beklentileri neler?
Sanırım Ramazan Ayı’nın tesiri, ağır geçim şartlarının tesiri, zelzelenin yarattığı travmayla herkes açısından alanlar biraz şuan beklediğimiz noktada değil. Coşkuyu falan kast etmiyorum. Seçim havasında değil. Güya memlekette seçim üzere gündem yokmuş üzere bir hava var. CHP’lisi içinde bu türlü, AKP’lisi içinde bu türlü bir hava var. Bunun sebebini dediğim üzere ağır geçim şartları, sarsıntının travması, bir de toplumun terörize edilmesi üzere birçok şeye bağlayabiliriz. Bir basın açıklamasında silueti görünen insanlara yıllarca ceza verilen bir devirden bahsediyoruz. Beşerler sabırla o oy verme gününü bekliyorlar. Ancak bayramdan sonra o klasik alışa geldiğimiz seçim havasına gireceğimizi düşünüyorum.
Vallahi ferdî tercihime kalsaydı, evet sanat benim için daima yarıda kalmış, hatta başlangıcında kalmış bir alan olarak kaldı. Yaşım da bayağı ilerledi, orada bir şey yapma arzum daima devam ediyor. Cezaevindeyken karaladığım bir şeyler var. Bu ortada yazdığım bir iki senaryo var. Biraz sıhhat sıkıntıları yordu. Bütün bunların içinde arkadaşlarımız sorumluluk almam gerektiğini söylediler. Bir iki kaytarmaya çalıştım fakat bundan fazlası kibire girer. Ben anlayış olarak genç arkadaşlara, yeni arkadaşlara alan açılması, bu türlü siyasetin sürgit bir aktiflik üzere sürdürülmemesinden yanayım. Zati bıraktığım vakit da devam edebilme opsiyonum varken, diğer arkadaşlarımıza alan açmak gerektiğini düşündüm. Birçok arkadaşımız da bu türlü düşünüyor. Bizim yapımızın en değerli özelliği bu tahminen. Bakın her periyot parlamento kümemiz yesyeni kimlikler kazandırır halka. Her birinin öbür bir temsiliyet gücü vardır. O manada en üretken yapılardan birisiyiz. Ancak bu seçim, seçimden sonra ortaya çıkacak olan tabloda belirli bir tecrübesi ve hafızayı gerektiren kıvamda bir şey olacak. Bu, bugünden belirli. Bu türlü olunca arkadaşlar da ısrarla vazifeye çağırınca, baş üstüne dedik, geldik.
İmralı Notları’ndan biliyoruz, PKK Lideri Abdullah Öcalan size sanatınızı sürdürmenize dair teklifte bulunuyor. Tamamlayamadınız sanırım…
Yok, yüzüm kara o manada (gülerek), çok tamamlayamadım. Bakalım. Hayatın kendisi de bir sanat, biz politikayı da bir sanat üzere, sanatı da politik olarak yapmayı bilen ve bunu gözeten insanlarız. Hele bakalım, şuan barıştan değerli, demokratik bir dönüşümden değerli pek az şey var.
Seçim havası olmasa da siyasi partiler ağır mesai harcıyor. İktidar ise seçim kampanyasını sizin üzerinizden, partiniz HDP üzerinden yürütüyor. Siz nasıl izliyorsunuz?
Acınacak bir şey olarak görüyorum. Bu memlekette daha evvel değişik platformlarda ve parlamentoda söyledim; şayet biz olmazsak, bu parlamentonun karma olarak bütün partilerden üçte biri tercih edilmezdi. Üçte birinizin Kürt’e düşmanlık etmekten öbür, özgürlüklere düşmanlık etmekten öteki hiçbir vasfınız yok ve küfretmekten öbür. Siz yalnızca bu vasfınızla alınıp buralara istihdam ediliyorsunuz. Bu memleket düşman icat etmeden, memleket yönetebilme kabiliyetini hiç vakit gösterememiş ki. Cumhuriyetin bu yüzyıllık tarihinin kıymetli bir kısmında ebediyen bir düşman algısına gereksinim duymuş. Bu düşmanın ismi değişmiş, günün konjonktürü neyi gerektiriyorsa. Onun için miting de yapmayacaktı, hani çok değişik bir şey olacaktı.
Bizim şu an kendimizi Türkiye toplumuna çok âlâ anlatmamız gereken günler. Bu toplumun bir derin nefes almaya gereksinimi var, hava üzere, su üzere bir gereksinim bu.
Şimdi sabah akşam, o miting senin, bu miting benim gezmeye başladılar. Biraz çaresizliğin, biraz paniğin eseri bunlar. Bayramdan sonra bu çaresizlik havasının daha da artacağını düşünüyorum. Bütün medya kanalları ellerinde, bekliyor haber bültenleri girdiğinde, iftar programlarını ipotek etmiş, tartışma programı başladığında bir iki açılış, maçılış, kabul gibisi şeyler yapıyorlar. Bu memlekette iktidarların basın yayını denetledikleri, işte denetlemeye çalıştığını, bu eforları hepimiz gördük. Cumhurbaşkanı, başbakan konuşurken ona bağlanmayı da gördük. Yeni bir şey değil bizim için. Ancak susarken beklemeyi birinci bunların vaktinde gördük. Cumhurbaşkanı bağlanıyor, ezan okunuyor, bir bekleyelim diyor. Bütün canlı yayında o sessizliği çekiyor. Geri stüdyoya dönmüyor yani. Bu yalnızca o paniğin ve karmaşanın havası, açıkçası onlarla ilgilenmemek gerek niyetindeyim.
Bizim şuan kendimizi Türkiye toplumuna çok düzgün anlatmamız gereken günler. Bu toplumun bir derin nefes almaya muhtaçlığı var, hava üzere, su üzere bir gereksinim bu. Yarınından, can güvenliğinden, özgürlüğünden, temel haklarından emin olacağı bir ülkeye gereksinimi var. Karnının doyacağı, barınmanın sorun olmayacağı, geleceksizleştirilmeyen bir topluma gereksinimi var. Bunlar çok yakıcı talep haline gelmişken, bize de düşen bu gerçekliği ve tahlil yollarını toplumumuza anlatabilmektir.
Muhalefeti nasıl görüyorsunuz?
Millet İttifakı ve özelinde Sayın Kılıçdaroğlu’nu kast ediyorsak, yükü ve sorumluluğu ağır. Vaktinde çok ağır CHP tenkitleri yapmış birisiyim. Tümünün de gerisindeyim, tümü de o konjonktür de bir gerçekliğe işaret ediyordu, bir gerçekliğin altını çiziyordu. Fakat bugün için Sayın Kılıçdaroğlu bir şeyler yapmaya çalışıyor. Bu paradigmanın dışında bir cümle kurmaya çalışıyor. Bu çabayı yüksek kıymette buluyorum. Lakin bu sonsuz bir kredi manasına gelmiyor. Bu krediyi verecek olan da ben değilim ayrıyeten. Toplumda bu beklenti bir epey yüksek, bilhassa Kürtlerde bu çok daha yaşamsal olduğu için hem beklenti yüksek hem dayanak yüksek. Umuyorum ve diliyorum altında kalmadan, tekrar o kısır gelecek vaat etmeyen, nefret körüklemekten diğer, nefreti yine yeniden üretmekten öteki bir işe yaramayan o eski paradigmaya dönmez. Barışı ve özgür bir geleceği daima birlikte, bütün Türkiye halkları için ve bütün bölümleriyle geliştirmenin önünü açar. Bunun yolu çok kolaydır.
Demokratikleşmenin temel abecesi, yargının bağımsızlığı bir siyasi iktidarın sopa kullanılmasının önüne geçilmesi, insanların hele toplumsal demokratların boynun borcu olan insanların bir toplumsal devlet, barınması, temel besine erişebilmesi, pak suya erişebilmesi, pak bir havayı soluyabilmesi, pak bir etrafta yaşayabilmesi üzere şeyler için yükü ağır, eforları olumlu, bekleyeceğiz, bakacağız, göreceğiz. Parlamento aritmetiği o denli gösteriyor ki kilit bir güç olacağız. Biz bu kilit gücü biz pazarlık ögesi olarak da yapmayacağız. Bir yaptırım aracı olarak da kullanmayacağız. Biz bunu ülkenin demokratik dönüşümü için bir payanda yapmaya hazır bir vaziyette bekleyeceğiz. Gerisi onların göstereceği pratiğe ve iradeye bağlı.
Kılıçdaroğlu’nun Kürtler görüntüsünü izlediniz mi?
Şimdi artık bunun üzerinden cümle cümle, söz kelime onu deseydi, bunu demeseydi üzere bir değerlendirmeyi yararsız buluyorum. Şuanda atılacak her adım, beyan edilecek her iradeyi değerli buluyorum. Ama en kıymetli sorun şudur, bu sıkıntı artık bölgesel bir sorun haline gelmişse, bunun konuşarak, müzakere edilerek çözülmesi için imkanlar sonuna kadar zorlanmalıdır. Demokratik bir dönüşümün en kestirme ve en insancıl yolu budur. Pekala bunun için ne lazım? Bunun için bu hususta her görüş kendisini rastgele bir baskı altında hissetmeden kendisini barışçıl yollarla söz edebilmelidir. Şuan, şu bahiste söylenecek 10 laftan 9’unun karşılığı, onlarca yıl mahpus. Hasebiyle Kılıçdaroğlu’dan beklediğimiz cümle terkibi olmamalı, onu o denli kurmalıydı, bunu bu türlü söylemeliydi değil. Kılıçdaroğlu’dan beklediğimiz birinci çeşidi nitelikli bir çoğunlukla, net bir çoğunlukla alması, akabinde ülkede bu sıkıntının kendi koyacağı iradenin yanında, bu sorunun rahatça konuşulabileceği bir demokratik düzlem yaratması.
Bu iktidar giderse tahlile kapı aralanır mı?
Yaşayıp göreceğiz, aralanmazsa, Kürt sorunu bugün Pervin Buldan liderimizin dediği üzere, “Çözmeyeni çözen” bir sorun.
Kürt meselesine gelmişken, İmralı, Kandil, Meclis üzerinden muhatap tartışması yürütülüyor. Siz 2013 ile 2015 yılları ortasında Kürt probleminde demokratik tahlilin tarihi dönüm noktası olan bir sürecin aktörlerinden birisiniz. Muhatap kim, nasıl çözülür bu sorun?
Bütün paydaşlarını içermeyen ve bütün boyutlarıyla ele alınmayan hiçbir planın yürüme bahtı yoktur. Ancak dediğim üzere bütün bunlar için evvel memlekette demokratik bir düzlemin oluşması gerekiyor. Bu olmadan, bunun bir sonraki etaplarını konuşmanın hiçbir yararı yok.
Peki nasıl bir süreç bekliyorsunuz?
Çözüm sürecinin bir devrinde umudumuz çok yükselmişti. Onun dışında daima korku ve kuşku hakimdi. Bu periyot, epey yüksek olduğu o devir kadar umutluyum. Valla bizim ferdî olarak şeylerimizi konuşmak ayıp. Bu kadar yoldaşımız, arkadaşımız çok ağır bedeller ödediler, ödemeye devam edenler var, hayatını kaybedenler oldu. O manada biz şahsî olanı, bu kısımdan çıkarıp, şuraya taşımak gerekiyor. 21’inci yüzyılın paradigmasında bu işi daha üst bir kavramsallaştırmayla biraz mevcut kavram haritamızla problem tıkandı ve ilerleyemiyor. Bu algoritmanın dışında bir mimari yapabilir miyiz? Bunun şartlarını araştırmak… Bunu daima düşünüyorum esasen. İki, süreçte bizden kaynaklı, sürecin kendi konjonktüründen kaynaklı ve muhataplarımızdan kaynaklı zahmetler nelerdi, biz sanki bunda daha farklı, daha yaratıcı bir şey yapabilir miydik? Yanılgı bizde miydi, ne kadarı bizdeydi? Karşıda mıydı, değil miydi? Kasıtlı mıydı, değil miydi? Daima bu türlü bunların muhasebesini yapmakla ve o hafızayı tekrar hatırlamakla meşgulüm. Son olarak da dünya tecrübelerine tekrar bir göz atmakla meşgulüm. Artık bu inovasyon çağında güya öteki bir yol ve yordam yanına eklemlenebilir. Yani bir ulusun, bir halkın kendi ulusal demokratik kimliğini ötekileştirmeden, yok saymadan söz edebilmesi boyutu baki kalmak üzere, bize düşen öbür birtakım düzlemler yaratabilmek, onun için biraz bu türlü tefekkür halindeyiz. Bakalım.
Önümüzdeki devir açısından umutlu musunuz?
Evet, tahlil sürecinin bir devrinde çok umudumuz yükselmişti. Onun dışında daima telaş ve kuşku hakimdi. Bu periyot, oldukça yüksek olduğu o devir kadar umutluyum.
O devir 7 Haziran sürecini getirdi. Bugünkü havayı 7 Haziran’a benzetenler var, siz bir benzetme yapıyor musunuz?
Bir şeye benzetmemeyi tercih ediyorum. Zira bu cins analojiler zahmet doğuruyor. Dar bir alana hapsediyor. Her süreç kendi özgünlüğünü taşır. Biriciktir. Bundan sonrası da o denli olmak zorundadır. En azından biz kendimizi bu benzetmelerden beri tutmak zorundayız. O benzetilen devirlerdeki yaşananları yok sayma manasına gelmiyor. Oradaki benzerlikler, iştirakler yada karşıtlıkları daima hatırda tutmak lakin hiçbir periyodu ayrıca hiçbir devrin kendisi üzere ele almamak gerektiğini düşünüyorum.
HDP son seçim olan 2019 yerel seçimlerinde “kazanma ve kaybettirme” stratejisiyle hem kayyım atanan belediyeleri geri aldı, hem de büyükşehirlerde AKP’ye kaybettirdi. Bu periyot için birebir stratejisi sonuç alır mı?
Biz bu sürecin, bu dönüşümün yapısal mimarlarından birisi olacağız. Onun için kazanma-kaybettirmenin üstünde bir yerdeyiz.
Bu periyodun kazanma ve kaybettirme aralığının dışında bir karakteri var. O noktadan daha ilerideyiz. Bu devir bir demokratik dönüşümün kurucu mimarları ortasındayız. Muhalefet yada iktidar bu pozisyonumuzu istediği kadar tahfif etsin. Öbür türlü anlamlandırsın yada isimlendirsin değerli değil. Biz bu sürecin, bu dönüşümün yapısal mimarlarından birisi olacağız. Bizdeki birikim ve tecrübe, bizdeki politik perspektifin dışında süreci karşılayacak bir siyasal pratik yok. Ne sağda ne solda. Onun için kazanma-kaybettirmenin üstünde bir yerdeyiz. Biz demokratik bir cumhuriyete dönüştüreceğiz. Bundan da diktatörler hariç kimsenin korkmasına gerek yok. Hatta onların da korkmasına gerek yok, zira üniversal ve genel bir hukuk içerisinde sorumlulukları tartışılacak. Onun için biz kazanma-kaybettirme aralığından çıkmış bir durumdayız şuanda.
Seçime 25 gün üzere kısa bir vakit kaldı. Seçmene bir davetiniz var mı?
Şimdi oldukça seçim yaşadım, birçoğunda adaydım, birçoğunun da temel mutfağında çalıştım. Neredeyse 4-5 başka bölgede ve ülke genelinde. Açıkçası halklarımıza davet yaparken bir modül mahcubuz. Onlar her davetimizin hakkını verdiler, biz vakit zaman yetemedik onların ortaya koyduğu iradeyi daha da güçlendirmeye. Fakat bu devir bilhassa Yeşil Sol Parti’nin tanıtımı, pusuladaki yeri ve bizim sandıklarda resmi gözlemci bulunduramamamızdan kaynaklı problemlerde, sandıklara müdahil olma üzere sıkıntılarda, yaşlılarımızı, sarsıntı bölgesindeki yurttaşlarımızın tertibi, o hususta tahminen son kere bir özveri bekliyoruz. Bilhassa bayramdan sonra daima bir arada mobilize olacağız. Şuan benim konutumda yapıyoruz, sabah çıktık, bu saate geldik, röportajı da lakin bu saate bırakabildik. Önümüzde yaklaşık bir ay var, gece demeden, gündüz demeden çalışırsak, bu gayretlerin sonucunu en net alabileceğimiz bir seçim olacak. Bu başka bir siyasal parti seçmeni için yaşamsal değerde olunduğunun farkında olmayabilir. Herkes için yaşamsal fakat bunu en âlâ biz biliyoruz, bu seçim ortaya çıkacak sonucun yaşamsal kıymete haiz olduğunu. Onları hürmetle selamlıyorum, daima birlikte muvaffakiyet dileklerimiz gönderiyorum ve muvaffakiyet kelamı veriyorum. Şimdiden güzel bayramlar dileğimi de eklemiş olayım. (HABER MERKEZİ)