İklim krizine bağlı çok sıcaklar her geçen gün artıyor. Ülkeler çok sıcaklarla çaba etmeye, sıcaklık kaynaklı vefatları önlemeye çalışıyor. Bir araştırmaya nazaran yüksek sıcaklıklar 2023 yılında yalnızca Avrupa’da 47 binden fazla kişinin vefatına yol açtı. Öteki bir araştırma ise 2004 ve 2017 yılları ortasında İstanbul’da yaşanan 20 sıcak dalgasında 4 bin 281 kişinin hayatını kaybettiğini ortaya koyuyor. Araştırmaların ortak sonucu şu: Karar alıcılar iklim siyasetlerini değiştirmezse sıcaklıklara bağlı vefatlar daha da artacak. Avrupa Birliği Komitesi Ortak Araştırma Merkezi’nin (JRC) hazırladığı rapora nazaran Avrupa’da 2100 yılında sıcaklık kaynaklı ölümlerin sayısı günümüzdeki sayılardan beş kat fazla olacak. Çok sıcaklar dünyanın her yerini sardı.
Türkiye sıcak günleri yavaş yavaş geride bırakırken Almanya haftayı çok sıcaklarla geçirdi. Alman Meteoroloji Dairesi, sıcak hava dalgası nedeniyle vatandaşları uyardı ve bilhassa yaşlılar, çocuklar ve bağışıklığı zayıf olan bireylere konutta kalmaları davetinde bulundu. Kabul etmek istemesek de iklim krizi nedeniyle artan ekstrem sıcaklar ölümlere neden oluyor. Bilim insanları iklim krizi nedeniyle oluşan çok sıcaklara bağlı vefatları inceliyor.
GÜNEY AVRUPA BİRİNCİ SIRADA
Gelin datalara yakından bakalım…. Dünya üzerinde en süratli ısınan kıta Avrupa. Global ölümlerin büyük bir kısmı de Avrupa’da gerçekleşiyor. Nature Medicine mecmuasında yayımlanan bir araştırmaya nazaran 35 Avrupa ülkesindeki 823 bölgede, yalnızca 2023 yılında 47 bin 690 kişi sıcaklık nedeniyle hayatını yitirdi. Yüksek sıcaklığa bağlı mevt oranlarında birinci sırada yer alan bölge ise Güney Avrupa.
İlk sırada bir milyon nüfus başına 393 mevtle Yunanistan yer alırken onu 229 mevtle Bulgaristan takip etti. 209 vefatla İtalya üçüncü, 175 vefatla İspanya dördüncü sırada yer aldı. 2023’te Almanya’da ise bir milyon nüfus başına 76 mevt görüldü. Yani 2023 yılında İtalya’da 12 bin 750 kişi, Almanya’da ise 6 bin 376 kişi sıcaklığa bağlı nedenlerle ömrünü yitirdi.
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) de geçen ay sonunda yaptığı açıklamada, çok sıcakların Avrupa’da yılda 175 binden fazla insanın vefatına neden olduğunu açıkladı. Global olarak, 2000 ile 2019 yılları ortasında her yıl yaklaşık 489 bin kişi sıcaklığa bağlı nedenlerle hayatını yitirdi.
İstanbul İSTANBUL’DA EN ÖLÜMCÜL ÜÇ YIL
Türkiye’ye dönecek olursak; ülke geneline ait olmasa da en kalabalık nüfusa sahip İstanbul’a ait çarpıcı bir çalışma mevcut. İklim Masası’nda geçen yıl yayımlanan Dr. Hazal Cansu Çulpan’ın araştırmasına nazaran İstanbul’da 2004 ile 2017 yılları ortasında toplam 257 gün süren 20 sıcak dalgası yaşandı ve 4 bin 281 kişi sıcaklığa bağlı nedenlerle öldü. En fazla mevte yol açan sıcak dalgaları 2007, 2010 ve 2017 yıllarında yaşandı. 29 Temmuz – 22 Ağustos 2010’da yaşanan sıcak dalgası fazladan 783 vefata neden oldu. 2007 yılında dokuz gün süren sıcak dalgasında 339 kişi, 2017’de bir hafta süren sıcak dalgasında ise 220 kişi hayatını kaybetti.
EN ÇOK ETKİLENEN BÖLGELERDE BEŞ KAT ARTACAK
The Lancet Public Health dergisinde yayınlanan çalışma ise çok sıcakların bilhassa Güney Avrupa’da ve daha yaşlı insanların yaşadığı bölgelerde giderek daha ölümcül bir sorun haline geleceğini ortaya koyuyor. Araştırmaya nazaran iklim değişikliği ile çaba ismine daha fazla gayret gösterilmediği takdirde, 2100 yılına kadar her yıl 55 bin kişi ölecek. Bu da can kaybında yüzde 13.5’lik bir artış manasına geliyor.
Hamburg Yine The Lancet Public Health dergisi tarafından yayımlanan ve iklim değişikliği sonuçlarının 27 AB ülkesi ile İngiltere, İsviçre ve Norveç özelinde Avrupa’daki hava sıcaklıklarına yapacağı tesirin ele alındığı Avrupa Birliği (AB) Kurulu Ortak Araştırma Merkezi’nin (JRC) raporunda da telaş verici sonuçlar yer alıyor.
Rapora nazaran kıtasal seviyede ısıya bağlı nedenlerden kaynaklanan ölümlerin sayısı 2100 yılında ortalama olarak üç katına çıkacak. Birtakım yerlerde ise bu oran beş kata kadar yükselecek. Rapordaki öngörüler doğrultusunda, Avrupa’da mevcut durumda hava sıcaklığından 43 bin 729 kişi hayatını kaybederken, 2100’de bu sayının 128 bin 809’a çıkması bekleniyor.
Hamburg 2100 yılına gelindiğinde hava sıcaklığına bağlı ölümlerin başta Avrupa’nın güney bölgelerini etkileyeceği, AB ülkelerinden İspanya, İtalya, Yunanistan ve Malta’da bu nedenden can kayıplarının 5 kata kadar artabileceği tabir ediliyor.
KARAR ALICILAR ‘DUR’ DEMEZSE
Verileri alt alta sıralayınca içinde bulunduğumuz çarpıcı global tablo nasıl da büyüyor. Birleşmiş Milletler’in (BM) son varsayımlarına nazaran Paris İklim Mutabakatı tarafından belirlenen sıcaklık artışını 1.5 derecede tutma gayesi pek gerçekçi görünmüyor. Artan sıcaklar da ülkelerin çabucak hemen hepsinde en çok yaşlılar, bayanlar ve çocukları etkiliyor. Karar alıcılar bu gidişe “dur” demezse daha çok kişi hayatını kaybedecek.