Kelso Cochrane, Karayipler’de bir ada olan Antigua’da dünyaya gelmiş, 5 yıl evvel İngiltere’ye yerleşmişti. 32 yaşındaydı. Londra’da marangoz olarak çalışıyor ve hukuk eğitimi almayı planlıyordu.
İngiltere’ye taşınmadan evvel bir müddet ABD’de yaşamış ve evlenmişti. Çok uzun ömürlü olmayan bu evlilikten iki kızı olmuştu Cochrane’in. Onlarla bağını sürdürüyor, çocuklarına sık sık ikram oyuncaklar gönderiyordu. Kızlarından Josephine, BBC’ye yaptığı açıklamada, “Bu küçük şeyler bana babamın sevgi dolu olduğu ve bizi önemsediği izlenimini veriyordu” diye konuştu.
Londra’daki Karayip kökenli göçmenlerin birçoğu üzere, Cochrane de kentin batısında Notting Hill bölgesinde yaşıyordu. Geçmişte emekçi sınıfı mensubu beyazların yaşadığı bu bölge, Karayiplilerin kalacak yer bulabildiği az sayıdaki yerden biriydi. Lakin bu konutların birçok bakımsız, çok kalabalık ve bedelinin üstünde kıymetliydi.
16 Mayıs 1959 günü Cochrane iş yerinde bir kaza yaşadı. Baş parmağındaki ağrıyı baştan önemsemese de en sonunda akşam saatlerinde Paddington Genel Hastanesi’ne gitmeye karar verdi.
Cochrane hastane çıkışında, 5-6 kişilik bir kümenin saldırısına uğradı. Görgü şahitlerine nazaran tamamı beyaz gençlerden oluşan gruptakiler, etrafını çevirdikleri adamı tekmelerle, yumruklarla dövüyordu.
O sırada yoldan geçen iki Jamaikalı, Cochrane’e yardımcı olmak emeliyle kümeye müdahale edince saldırganlar dağıldı.
BİRKAÇ SAAT İÇİNDE HABER GAZETELERE ULAŞTI
Cochrane aldığı darbelere karşın ayakta durabiliyordu. O nedenle ambulans çağırmak yerine yoldan bir taksi çevirip Cochrane’i Kuzey Kensington yakınlarındaki St. Charles Hastanesi’ne götürdüler.
Cochrane’in kanaması ağır değil üzereydi. Lakin kalbine çok ince bir bıçak saplanmıştı. Taksi hastaneye vardığı sırada ağır bir şoka girmiş olan Cochrane, saat 01.00 sularında hayatını kaybetti.
Saat 04.00 prestijiyle haber gazetelere ulaşmıştı. Sunday Express gazetesinin sabah baskısı “Notting Hill’de Cinayet” manşetiyle çıkmıştı.
Aslına bakılırsa Notting Hill bölgesinin ismi bir müddettir siyahlar ile beyazlar ortasındaki gerginlikle anılır olmuştu. 1958 yılının yaz aylarında mahallede günler süren ırk ayaklanmaları yaşanmıştı.
Ayaklanmalar Eylül başında sona erse de mahallenin siyahi sakinlerine yönelik şiddet olayları saklıdan zımniye devam ediyordu. Çok sağcı kümeler bölgedeki etkinliklerini artırıyordu. Beyazları Savunma Birliği isimli küme 1959 ilkbaharında mahallede bir ofis açmış ve “beyazların çıkarları için kampanya yapma” vaadinde bulunmuştu.
Ancak her türlü gerginliğe rağmen ırkçı bir taarruz sonucu hayatını kaybeden olmamıştı. Kelso Cochrane bu manada bir birinci oldu.
Cochrane’i öldüren silah civardaki kanalizasyon borularında arandı
20 KİŞİLİK GRUP GÖREVLENDİRİLDİ
Polis soruşturmasını yürüten kişi Dedektif Müfettiş Ian Forbes-Leith’ti. Forbes-Leith’in komutasındaki 20 kişilik takım, Cochrane cinayetini aydınlatmakla görevlendirildi.
Soruşturmanın odağını Cochrane’in taarruza uğradığı Southam Caddesi yakınlarında yapılan bir parti oluşturuyordu.
Partinin konuklarından birçoğu sorguya çekildi. Bilhassa 20 yaşındaki Patrick Digby ile etrafında “Shoggy” olarak anılan John Breagan, 48 saatten fazla gözaltında tutuldu fakat rastgele bir suçlama olmaksızın salıverildi.
POLİSE NAZARAN PROBLEM IRKÇILIK DEĞİLDİ
Polis, Cochrane’in ırkçı bir cinayete kurban gitmiş olma ihtimalini kısa mühlet içine masadan kaldırdı. Dedektif Müfettiş Forbes-Leith, gazetecilere yaptığı açıklamada “bıçaklama olayının ırk çatışmasıyla muhakkak ilgisi olmadığını” söyledi. Ona nazaran cinayet sebebi bir soygun olabilirdi.
Ancak Notting Hill’de yaşayan siyahiler vaziyeti bu türlü görmüyordu. Cochrane’in arkadaşlarından John Prince, 2006 yılında BBC’ye yaptığı açıklamada çok korktuklarını belirtecek ve şöyle diyecekti: “Bir anda olduğunuz kişi olduğunuz için cinayete kurban gitme ihtimaliyle karşı karşıya kalmıştınız.”
Cochrane’in 6 Haziran 1959’da yapılan cenaze merasimine hem siyahilerden hem de beyazlardan oluşan kalabalık bir topluluk katıldı. Notting Hill sokaklarını dolduran kalabalık, tabutun gerisinden Kensal Green Mezarlığı’na kadar yürüdü.
Cinayetin akabinde Claudia Jones’un başını çektiği bir küme aktivist, Irklararası Dostluk Uyum Kurulu’nu hayata geçirdi. Cochrane’in cenaze masraflarını karşılayan bu küme Whitehall’da düzenlediği sessiz protestolarla ve ırkçı nefretle çaba maddelerine yönelik savunuculuk faaliyetleriyle tanındı.
1959’da Whitehall’da düzenlenen bir sessiz protestodan
2006’DA BBC TEKRAR GÜNDEME TAŞIDI
Polisin soruşturmadaki kararlılığı vakit içinde zayıfladı ve Cochrane cinayeti unutulma noktasına geldi.
Tam 47 yıl sonra, Cochrane’in ağabeyi Stanley, hayatında birinci defa İngiltere’ye gitti. Hedefi kardeşini öldürenlerin kim olduğunu ortaya çıkarmaktı. Bu süreçte Stanley Cochrane’e bir BBC belgesel grubu eşlik etti.
Belgesel grubundaki gazetecilerden Mark Olden, Patrick Digby ve John Breagan’ın izini bulmayı başardı. İki adam da Stanley Cochrane’le görüşmeye pek istekli değildi. Dahası ikisi de cinayetle bir ilgileri olduğunu reddediyordu. Olayla ilgili soruşturma evrakını inceleme talebiyle polise başvuran Stanley Cochrane’e yalnızca belgenin bir özet versiyonunu görme müsaadesi verildi.
Belgesel, BBC’de yayınlandığında büyük ses getirdi. İzleyiciler arasındakilerden biri de Patrick Digby’nin üvey kızı Susie Read’di. Olden’a ulaşan Read, arkadaşlarının Digby’e sataşırken “Oslo” ya da “Kelso” üzere tuhaf bir ismin kulağına çalındığını hatırladığını söyledi.
“ÖLDÜRDÜYSEM DE HİÇBİR VAKİT KANITLAYAMAZSIN”
Geçtiğimiz günlerde bir kere daha BBC’ye konuşan Read, bir tartışma sırasında Digby’e hakkındaki suçlamaları hatırlattığını belirterek, “Bana, ‘Öldürdüysem de hiçbir vakit kanıtlayamazsın’ dedi. ‘Öldürdün mü?’ diye sordum. ‘Evet’ dedi” tabirlerini kullandı.
Patrick Digby, 2007 yılında öldü. Olden ise olayı araştırmaya devam etti.
Southam Caddesi’ndeki partiye katılanlardan biri, Olden’a epey çarpıcı birtakım ayrıntılar anlattı. Bu kaynağın dediğine nazaran, Digby Cochrane’e saldırdıktan sonra partiye geri dönmüş ve işlediği cinayeti oradakilere itiraf etmişti.
Bunun üzerine Olden yine John Breagan’ın kapısını çaldı. Breagan, cinayet işlenmeden evvel Digby’le partiden ayrıldıklarını söyledi.
Polisin birinci sorgusunda partiden ayrılma sebebi olarak biri “kızlarla buluşmak” derken öbürü “kavga etmek” demişti. Lakin ikili polis karakolunda gözaltında tutuldukları sırada yan yana hücrelere yerleştirilmişti. 2019 yılında ölen Breagan, Olden’a “bu sayede kıssalarını birbirlerine uydurduklarını” anlattı.
1958’de Notting Hill’de yükselen tansiyon “renk” ayaklanması olarak adlandırılmıştı
BU SEFER MAKTULÜN KIZI HAREKETE GEÇTİ
Olden, yaptığı araştırmaları 2011 yılında yayımlanan ‘Murder in Notting Hill’ (Notting Hill’de Cinayet) isimli kitabında topladı. Kitabın yayımlanmasının akabinde bu kere Kelso Cochrane’in kızı Josephine, Olden’a ulaştı. New York’ta büyümüş olan Josephine, babasının öldüğünü biliyordu fakat bir cinayete kurban gittiğinden habersizdi.
Josephine bugün polis evraklarını açtırmak ve babasının başına ne geldiğini aydınlatmak için teşebbüslerde bulunuyor. BBC’ye konuşan bayan, “Babamı tanıyamadan büyüdüğüm için, ölmeden evvel bu cinayet hakkında her şeyi öğrenmek istiyorum” tabirlerini kullandı.
Kelso Cochrane cinayetiyle ilgili soruşturma belgesi şu an Kew’de bulunan Ulusal Arşivler’de saklanıyor. Belge 2054 yılına kadar kamunun erişimine kapalı kalacak. O tarihte Josephine 100 yaşına gelmiş olacak.
DOSYA KAMUOYUYLA NEDEN PAYLAŞILMIYOR?
İngiltere’de faili meçhul cinayet evraklarının üzerindeki saklılığın 100 yıl boyunca korunması sıra dışı bir durum değil. Ne var ki davada ismi geçenlerin hepsi öldükten sonra evrak kamuoyuyla paylaşılabiliyor.
Ancak tıpkı periyotta Londra’da yaşanan Freda Knowles (1964) ya da Ernest Isaacs (1966) cinayetleri de hala açık evrak statüsünde.
York Üniversitesi’nde hata tarihçisi olan Dr. Mark Roodhouse, araştırmalarında polis belgelerinden faydalanıyor. Roodhouse, BBC’ye yaptığı açıklamada, Kelso Cochrane belgesinin hala saklı olmasının kendisini şaşırttığını söyledi.
Son olarak 2020 ilkbaharında BBC muhabiri Sanchia Berg, Bilgi Özgürlüğü yasası doğrultusunda, evrakın üzerindeki kapalılığın kaldırılması için müracaatta bulundu. Daha evvel bu müracaatlar yoluyla Jimmy Savile skandalı kapsamındaki birçok çocuk istismarı belgesinin kamuoyuyla paylaşılmasını sağlayan Berg’in talebi bu kere reddedildi.
Kelso Cochrane’in öldürüldüğü sokağın köşesi
DELİLLER YILLAR ÖNCE İMHA EDİLDİ
Metropolitan Polisi yetkililerinin o tarihte verdiği cevapta, dava hala açık olduğundan belgenin kamuoyuyla paylaşılmadığı belirtildi. Açıklamada “yeni bilimsel tekniklere” atıfla “bugüne kadar çözülemez olarak görülen belgelerin tekrar değerlendirildiği” vurgulandı.
Açıklamada ayrıyeten belgelerin kamuoyuyla paylaşılmasının maktulün ailesinde “üzüntüye yol açacağı” tabir edildi. Lakin Cochrane’in kızının evrakların açılması tarafında talepte bulunması bu gerekçeyi ortadan kaldırıyor.
Diğer yandan soruşturmanın en değerli iki şüphelisi yıllar önce öldü. Dahası DNA tahlili üzere “soğuk dava” teknikleriyle tekrar gözden geçirilebilecek rastgele bir kanıt de bulunmuyor. Çünkü 2006 yılındaki belgeselin hazırlık kademesinde, yetkililer, Kelso Cochrane’in öldürüldüğü sırada üzerinde olan giysilerin 1960’ların sonlarında imha edildiğini bildirmişti.
“TÜM TAHLİLSİZ CİNAYETLER ÜZERE BU EVRAK DA KAPANMAMIŞTIR”
Metropolitan Polisi yetkilileri geçtiğimiz günlerde BBC’ye yaptıkları açıklamada, Cochrane’in ailesinin evraka neden erişemediğini şu sözlerle özetledi: “Tüm tahlilsiz cinayetlerde olduğu üzere bu belge da kapanmamıştır ve ortaya çıkacak rastgele bir kanıt bu doğrultuda pahalandırılacak ve soruşturulacaktır.”
Özel Olaylar Grubu’ndan polislerin, avukatlar aracılığıyla Cochrane’in ailesiyle görüşme teşebbüslerinde bulunduğu da tabir edilen açıklamada, bu teşebbüslerin şu ana kadar sonuç getirmediği belirtildi.
Cochrane ailesi ismine konuşan Avukat Daniel Machover, ailenin belgeyi alabilmek için resmi yollara başvuracağını ve kendilerine sunulan münasebetlere itiraz edeceğini söyledi.
Talebi desteklemek ismine Cochrane’in birinci derece ve geniş ailesinin yanı sıra olayı araştıran gazetecilerin sözlerini toplayan Machover, şüphelilerin ve görgü şahitlerinin mevt dokümanlarını de ilgili makamlara sundu.
Adaletin yerine gelmesi için artık çok geç olduğunu belirten Machover, “Aile en azından soruşturma sürecinde yapılanlara dair bir fikir edinmek istiyor” dedi.
Daha evvel diğer siyahi aileleri de Metropolitan Polisi’yle olan uyuşmazlıklarda temsil etmiş olan Machover, günümüzdeki güvensizliklerin aşılabilmesi için geçmişle yüzleşmek gerektiğini vurguladı.
Cochrane’in öldürüldüğü noktada duvara asılmış olan bu levhada yaşanan mevtin toplumu birleştirdiği ve Kuzey Kensington’daki kozmopolit geleneği başlattığı belirtiliyor
ADI ÖLDÜRÜLDÜĞÜ YERDEKİ SOKAĞA VERİLDİ
Cochrane cinayeti ile örneğin 1993 yılında Londra’nın güneyinde yaşayan Stephen Lawrence’ın öldürülmesi ortasında parallellikler bulunuyor. Lawrence öldürüldüğünde de polis Cinayet sebebinin ırkçılık olduğunu kabul etmemiş ve rastgele bir kuşkulu hakkında iddianame hazırlanmamıştı.
Diğer yandan atağa uğradığı noktadan birkaç 100 metre ileride bulunan bir sokağa ve bir toplumsal konut projesine Cochrane’in ismi verildi. Aile üyeleri merhumun bu formda anılmasının kendilerini mutlu ettiğini fakat daha fazlasını istediklerini belirtti.
Cochrane’in kuzeninin kızı Millicent Christian, Stephen Lawrence’ın annesi Doreen’in geç de olsa “bir şekilde” adalete kavuştuğunu hatırlatarak, “Biz de Kelso’muz için benzeri bir adalet arayışındayız” diye konuştu.
BBC’nin “Kelso Cochrane: Trying to unlock the secrets of a 64-year-old racist murder” başlıklı haberinden derlenmiştir.